گردشگری دهاتی، یکی از جنبه های مهم میدون صنعت گردشگری به حساب اومده و در حد گردشگری سلامت، گردشگری ورزش و گردشگری آبی، اهمیت فراوون داره.
گردشگری دهاتی دلیل می شه تا گردشگران داخلی و بین المللی به جای اقامت در هتلای لوکس ۵ ستاره شهرای بزرگ، فرهنگ و سنن و آداب و رسوم و طبیعت یه کشور رو از نزدیک و واقعی در روستاها تجربه کنن.
حس تجربه دوشیدن شیر گاو یا غذا دادن به حیوانات و دیدن روشای باحال بافتن پوشاک و کاشت و برداشت گیاهان و میوه ها، تجربه های لذت بخشیه که در هتلای چند ستاره و موزه ها و کافی شاپا و رستورانای بین المللی شهرا به دست نمیاد.
واسه دیدن اون، باید به بادیه رفت. . .
به راه بادیه رفتن هم، به از نشستن باطله، چون که گر مراد نیابیم، به قدر وسع بکوشیم . . . .
رفتن به داهات، تجربه ای گران قدره که آدمی رو با ظرفیتای جورواجور و جور واجور طبیعی، باستانی، تاریخی و فرهنگی و اجتماعی آشنا می کنه.
با چیزایی آشنا میشیم که شاید در مستندا یا کتابا خونده باشیم و رد شده باشیم.
تجربه گردشگری دهاتی در هر جای دنیا، مختصات خاص خود رو داره و چیزای جدیدی به گردشگری می آموزد. حالا بعضی از مقصدای گردشگری دهاتی دنیا، از نیوزلند گرفته تا ایسلند در شمال اروپا، مدیون لوکیشنای فیلمبرداری فیلما و سریالای بزرگ چند دهه اخیره.
قبلا گفتیم که نیوزلند، کشور زیبای آروم اقیانوسیه، بخشی از رونق صنعت گردشگری خود رو مدیون سه گانه ارباب حلقه ها بود. سریال پر مخاطب بازی تاج و تخت که چند سالیست عاشقان سریالای ماجراجویی تاریخی رو به سمت خود کشونده، از مالت تا ایسلند، شما رو با روستاهای زیبای این مناطق آشنا می کنه.
به عقب تر که بریم، فیلم نوستالژیک و ملو درام عاشقانه آوای موسیقی (The sound of music) که با بازی جولیا رابرتز، یکی از به یاد موندنی ترین فیلمای دهه شصت وهفتاد قرن بیستم تبدیل شد، دلیلی واسه معرفی گسترده روستاهای سالزبورگ اتریش شد و حالا،تور گردشگری آوای موسیقی بخاطر این در این شهر تاریخی جریان داره.
در واقع گردشگری دهاتی و ترکیب اون با گردشگری فیلم (Film tourism)، فرصتی رو در اختیار صنعت گردشگری جهان قرار داده تا واقعیتای گردشگری رو مشتاقان گردشگری، خوب مشاهده کرده و دنیا رو از زاویه غیر رسمی و طبیعی تری بفهمن.
در بعضی از کشورای دنیا مانند سوییس، با در نظر گرفتن این که هزینه های اقامتی در شهرای این کشور بالاست، از خونهایی در مناطق دهاتی واسه اسکان گردشگران استفاده می شه و از سایتای معروف اسکان مانند airbnb.com هم واسه این کار بهره می گیرن.
در واقع، ظرفیتای گردشگری دهاتی در مناطق جنگلی و دهاتی سوییس دلیل می شه تا گردشگران، با مزرعه گردی و روشای دامداری و دامپروری سنتی این خطه از اروپا آشناس شده و فرصت چشیدن طعم نونا و پنیرای سوئیسی که فقط در فیلما دیده بودن رو در اختیار داشته باشن.
به چه دلیل گردشگری دهاتی؟
در مقولات پیشرفت و تحقیقات راهبردی، تقویت صنعت کشاورزی، به عنوان یکی از شاخصای پیشرفت و کاهش آسیب پذیری کشور در برابر تهدیدات بین المللی در نظر گرفته می شه.
تلاش کشورها واسه رسیدن به سطح خودکفایی در جنسای استراتژیکی مانند گندم نشون میده که بحث کشاورزی، یکی از مهم ترین موضوعات در کار امنیت ملی و پیشرفت اقتصادی و رفاه هستش.
پس ترکیب این صنعت با صنعت گردشگری هم می تونه از اهمیت خاصی بهره مند باشه.
در قرن نوزدهم و بیستم به دلیل پیشرفت حمل و نقل و سهولت جابه‌جایی، راه‌یابی به روستاها آسون شد.
رشد سریع درخواست واسه گردشگری دهاتی از سال ۱۹۴۵ شروع شد.
در این زمان گردشگری دهاتی تماشاگر رشدی خیره کننده و گردشگری بین المللی هم تماشاگر رشد جمعیت بود و افزایش درخواست واسه گردشگری دهاتی تا اندازه‌ای منتهی به پیشرفت گردشگری شد.
بعضی اونو به عنوان بخشی از بازار گردشگری می شناسن و بعضیا هم اون راسیاستی واسه پیشرفت دهاتی حساب می کنن.
در واقع در گردشگری کشاورزی، با دام و درخت و زمین سبک زندگی کشاورزی و دهاتی رو به رو هستیم و خبری از آثار باستانی و تاریخی و کاخای لوکس و اون چنانی نیس.
هرگونه فعالیت وابسته به کشاورزی می گن که گردشگران رو به مزرعه یا داهات بکشونه. یعنی گردشگری دهاتی رو میشه کلیه فعالیتای تفریحی و گردشگری در مناطق دهاتی که براساس کشاورزی، دامداری، ماهیگیری، هنرها و صنایع دستی، آداب و رسوم محلی، بافت سنتی، معماری بومی، شکار و … انجام میشه، نامید.
بعضی از کشورای جهان واسه پیشرفت گردشگری دهاتی خود، برنامه های خاص دارن مانند انگلستان. این کشور حتی دانشگدهایی واسه پیشرفت و تقویت پتانسیلای گردشگری دهاتی هم در چند سال پیش راه اندازی کرده و نسبت به تربیت کارشناسان این بخش، گامای جالبی در دستور کار قرار داده که می تونه الگوی خوبی واسه مراکز علمی ایران در میدون گردشگری کشاورزی باشه.
بعضیا فکر می کنن که گردشگری کشاورزی زیر مجموعه گردشگری دهاتی بوده و یا اصلا همون گردشگری دهاتی هستش.
به نظر میاد در اصل قضیه توفیری ایجاد نمی کنه.
شکلای جور واجور توریسم دهاتی
توریسم روستایی یکی از اشکال زیاد توریسم هستش.
با در نظر گرفتن ظرفیت های توریستی محلی و اهداف گردشگران ، توریسم روستایی رو تقسیم بندی می نمایند.
۱ – توریسم فرهنگی: مربوط به فرهنگ ، تاریخ و میراث فرهنگی ، بناها ، تاریخ مردم بومی و ..
۲ – توریسم طبیعی: بیشترً جنبه های تفریحی داشته ، دارای آثار اکولوژیکی منفی بسیار کمیه ، در تعامل با جاذبه های اکولوژیکیه.
۳ – توریسم دهکده : به توریسمی که گردشگران در خونواده های دهکده زندگی می کنن و در فعالیت های روستائیان مثل اقتصادیی و اجتماعی سهیم می شن ، می گن .
۴ – اکو توریسم : بیشتر در تعامل با جاذبه های طبیعی بوده و ضمن نگهداری از منابع طبیعی رفاه و آسایش و ارزشهای اجتماعی مردم رو نیز در نظر می گیرد.
۵ – توریسم کشاورزی یا اگروتوریسم: گردشگران بدون اینکه آثار داغون کننده ای داشته باشن به دیدن کارای کشاورزی سنتی مشغو و بعضی وقتاً در اینگونه فعالیتا شرکت می کنن.
۶ – توریسم مزرعه یا فارم توریسم: به بررسی و معرفی توریسم روستایی به عنوان یک نهاد ویژه در سازمانا می پردازه، تا اونو به شرکتای کشاورزی رابطه دهد.
در واقع در گردشگری کشاورزی، گردشگر از اجناس مزارع به صورت مستقیم خرید می کنه، در چیدن و بسته بندی اجناس به باغداران و زمین داران کمک می کنه، با چگونگی عسل گیری از کندوها آشنا می شه، در آیینا و مراسم مربوط به زمین داری و باغ داری مثل “دعای شکرگزاری” و “جشن برداشت محصول” شرکت می کنه، پشت فرمون تراکتور کشاورز می شینه و از لذت اسب سواری یا ماهی گیری در داهات بهره مند می شه.
در آخر شب رو هم در اقامتگاه های محلی یا کمپای تدارک دیده اقامت می گذرونه و با کوله باری از خاطره و میراثی از درآمد و کمک اقتصادی به جامعه محلی به دیار خود برمیگرده. این در واقع همون تجربه ای هست که عباس برزگر در اختیار مهمانان گردشگرش از کشورای جور واجور جهان قرار میده.
این تجربه ها اگه در ایران و در میان زندگی عشایر غیور و زندگی رنگارنگ و جذاب اونا باشه،عالی و تکرار نشدنی تلقی می شه و قیمت نداره. مخصوصا اگه شما رو با آیین و سنن (مثل ازدواج در ایل بختیاری) آشنا کنه که هم فاله و هم تماشا.
البته باید توجه داشت که گردشگری کشاورزی باید کمکی به پیشرفت و رونق گردشگری و صنعت کشاورزی باشه و نباید به روند کاری در صنعت کشاورزی مشکل بسازه.
یعنی با انجام این جور فعالیتا، تنها درآمد کشاورز/باغدار/دامدار تکمیل می شه و اون در همون سبک زندگی خود پیشرفت پیدا میکنه. یکی از فواید گردشگری کشاورزی، تشویق کشاورزان و فعالان این میدون و امکان فروش اجناس خود رو از صنایع دستی و خشکبار و اجناس لبنی گرفته تا اجاره دادن مال به گردشگران واسه سوار شدن و فعالیتای مربوطه. همه اینا ارزش افزوده بوجود میاره.
قابلیتای گردشگری کشاورزی به راستی در مزارع چی هست که گردشگران جور واجور رو به طرف خود جذب می کنه و اونجا نگه می داره؟ این کشش رو قبل از هر چیز دیگه باید در فرار گردشگران از مناطق شلوغ و پر ازدحام و پناه بردن اونا به مناطقی که کمتر گرفتار تکنولوژی پر سر و صدای ماشینی شدن، جستجو کرد.
در اتاوا کانادا، مزارعی ایجاد شده که در اون نسل جوون واسه گردش درسی به اون جا می رن و یه مدت از شهر فاصله می گیرن.
یعنی سکون حاکم بر محیط دهاتی و همراه با اون اصالت پررنگ محیط زندگی که گردشگران خسته و رانده شده رو به طرف خود جذب می کنه، مهم ترین عامل جذاب این مناطقه. این عامل رو در کنار اقلیم مناسب، چشم اندازه های خاص، جذابیتای محیطی، تاریخی، فرهنگی و آداب و رسوم دیدنی، بذارین؛ همه مجموعه عالی واسه جذب گردشگر و گذران اوقات فراغت به همراه می آورد.
در گردشگری امروز دنیا، مفهومی به نام FARM STAY یا همون اقامت در مناطق کشاورزی و مزرعه در حال رونق گرفتنه و انگار در همه جای دنیا، گردشگری غیر رسمی (دهاتی و مزرعه گردی)، روز به روز مخاطبان زیادی رو به سمت خود میکشونه.
تجربه کشورای جهان در گردشگری دهاتی
به نظر می رسه کشور ما ،واسه پیشرفت گردشگری دهاتی باید تجارب کشورای جور واجور در آسیا و اروپا رو درنظر داشته باشه و این پتانسیلا رو با قابلیتای کشورمون، بومی سازی کنه.
کشورای جور واجور جهان در مورد گردشگری کشاورزی سالای متمادیه که برنامه های جور واجور علمی رو در دستور کار قرار دادن. در بعضی از کشورها از جمله آمریکا، گردشگری مزرعه ای به شکل مزرعهای خانوادگی گردشگری تعریف کرده و پیشرفت میدن طوریکه ابعاد اکولوژیکی و ابعاد و ظرفیت محیطی رو امکان سنجی می کنن و حتی حجم تورهای ورودی به مزرعه رو از ۵ نفر الی ۲۰ نفر در نظر می گیرن. این قضیه واسه اتریش هم صادقه.
در اروپا، فدراسیونی the European Federation of Rural Tourism واسه پیشرفت ظرفیتای گردشگری دهاتی در ده ها کشور اتحادیه اروپا جفت و جور شده که سایت ظرفیتای اونو در این میدون معرفی می کنه.
۳۵ سازمان بین الملیی و ۲۷ کشور در پیشرفت فعالیتای این فدراسیون فعال در میدون گردشگری دهاتی اروپا نقش اجرا می کنن.
این فدراسیون با برنامه هایی که ترتیب میده، گردشگران رو به مناطق دهاتی، داخل زندگی مردمون حاشیه شهرها در هزاران دهکده اروپا می بره تا سبک زندگی اروپاییای اصیل رو ناظر باشن. این کارکرد، دلیل تقویت اقتصاد مناطق کم تر پیشرفته و کم بازدید می شه.
البته این اروپا نیس که در این مورد برنامه های جاه طلبانه زیادی داره.
امروز در مالزی مزرعه میوه دسارو( Desaru ) با بیشتر از ۱۰۰ نوع میوه گرمسیری، ۱۰ نوع گیاه جور واجور و یه باغ وحش حیوانات اهلی تجربه عالی رو واسه همه گردشگران بین المللی و داخلی اون مجموعه جفت و جور کرده. فرصتی واسه به کار گیری میوه های استوایی که تجربه جالبی رو در این فضا واسه گردشگران بوجود میاره.
حالا پرتالای زیادی واسه رزرو محل اقامت و خرید تورهای گردشگری این منطقه تشکیل گردید که مشغول خدمات رسانی درعرضه گردشگری سبز به علاقمندان اینجور تورهای گردشگری هستن. نمونه اون این درگاهه.
تجربیات گردشگری دهاتی در سوئیس
سوئیس، یکی از کشورای فعال در میدون گردشگری روستاییه. سایت رسمی گردشگری دهاتی این کشور در این نشانی قرار داره.
این گزارش درباره ظرفیتای گردشگری دهاتی سوئیس و فعالیت کارآفرینان کشاورز این کشور، موارد جالبی رو ارائه میده .
چند نکته
۱- با موضوعاتی که مطرح شد، میشه که راه اندازی دانشکده ای خاص واسه آموزش گردشگری دهاتی در ایران و یا تبیین دوره های کاردانی و کارشناسی گردشگری دهاتی در دانشگاه هایی چون کامل علمی کاربردی، دور از ذهن نباشه. از مدلای موفق آکادمیک این میدون در کشورای اروپایی که در بالا به اون اشاره می باید به راه شایسته استفاده کرد.
۲- تجربه موفق فدراسیون اروپایی پیشرفت گردشگری دهاتی می تونه مسئولان دولتی رو به فکر راه اندازی فدراسیون گردشگری دهاتی در خاورمیانه و حتی آسیا بندازه. ایران به عنوان قطب گردشگری دهاتی در خاورمیانه، می تونه در این میدون پیش قدم شه.
۳- پرتال کامل بین المللی معرفی ظرفیتای گردشگری دهاتی در جنبه های ۵ گانه اش که در این گفتار اشاره شده،، طراحی و راه اندازی شه تا تکلیف گردشگرانی که به قصد گردشگری دهاتی به ایران سفر می کنن،معلوم باشه.
۴- ظرفیتای گردشگری دهاتی ایران در رسانه های داخلی و بین المللی و مجازی تبلیغ شه.
۵- اگه هزینه تبلیغات تلویزیونی واسه معرفی جذابیتای گردشگری دهاتی ایران زیاده، این ظرفیتا به وسیله فعالان این میدون در سایتای بین المللی گردشگری تبلیغ شه.
۶- به دانشجویان ارشد و دکترا که گردشگری دهاتی و فعالیتای مقایسه ای رو در آخر نامها و مقالات خود مورد تاکید قرار میدن، تسهیلاتی به وسیله وزارت علوم و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور ارائه شه.
۷- رسانه ملی از راه شبکه مستند و شما، ظرفیتای گردشگری دهاتی ایران رو تبلیغ و معرفی کنه.
۸- تورهای خاص گردشگری دهاتی ایران با قطار و اتوبوس طراحی و در اختیار گردشگران داخلی و بین المللی ایران قرار بگیره.