مجموعه ای از کلمات و اصطلاحات خودمانی و عامیانه ایرانی قسمت 196

از حد (توانایی) خود تجاوز کردن

خایه قوچی-نوعی شیشه ی کوچک بیضی شکل

بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش
روغن از ریگ کشیدن-کاری محال انجام دادن

آدم ثانی-حضرت نوح

دور تا دور-گرداگرد-اطراف

جدا جدا-یکی یکی-جداگانه
به یک پول سیاه نیارزیدن- به لعنت خدا نیارزیدن

 

پوشال-چیزهای سبک-میان تهی و بی ارزش

 

تو دلی-بره ای که هنوز زاده نشده و آن را از شکم مادرش درآورند

خیک کسی پر بودن-سیر بودن
رو افتادن-علنی شدن-آشکار شدن

دست پاچه شدن-مضطرب شدن-دست و پای خود را گم کردن

خر و پف-نگا. خرناس

دم کار گرفتن-به کار واداشتن

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار
حرف شنوی-سر به راهی-تبعیت-نصیحت پذیری

خاک بر سر-توسری خورده-داغ دیده-بدبخت

حتم داشتن یق-ین داشتن

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

از دل و دماغ افتادن-شور و نشاط خود را از دست دادن-بی‌حوصله شدن

 

 
بیرون روش-اسهال-شکم روش

آب نمک زدن-با شیرین زبانی گفتن

دست به دل کسی گذاشتن-با یادآوری خاطره ای دل کسی را اندوهگین کردن

دمبل و دیمبو-صدای دایره و دمبک-صدای بزن و بکوب
ریغو-مردنی-ضعیف مزاج-کم مقاومت

رمل انداختن-پیش گویی کردن-فال برآوردن

چشم کسی راه کشیدن-خیره ماندن به جایی و پلک نزدن

زیر قول خود ردن-به گفته ی خود عمل نکردن-عهد خود را شکستن
تو پوست کسی افتادن-کسی را وسوسه کردن

چشم کسی آلبالو گیلاس چیدن-نگاه کردن و ندیدن

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن
برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن

تمرگیدن-با تحقیر و خشونت نشستن

زیر چاقی-مهارت

حرف پراندن-بدون اندیشیدن چیزی گفتن

تک پا راه رفتن-بی سر و صدا راه رفتن-کنایه از چابکی

اُق گرفتن(حالت تهوع پیدا کردن)

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

تاشو-آن چه روی هم تا و جمع شود

راه اندازی-راه انداختن

رقصیدن کلاه کسی در هوا-بسیار شادی کردن-کلاه خود را به آسمان انداختن

خلیلی-نوعی غل و زنجیر-نوعی انگور

باد گلو زدن-آروغ زدن

پَس-ناجور-خراب

دزد بازار-پر هرج و مرج-جایی که در آن دزدی زیاد می شود-جای بی قانون

در تاریکی روشنایی را پاییدن-به طور نهانی مراقب کسی یا چیزی بودن

رخت کسی کوک بودن-رفاه داشتن

چیز خور-مسموم شده

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی
رنگ و رو-آب و رنگ-جلا و درخشندگی

بیدار خوابی-خواب سبک-بیدار شدن پیاپی

تاکسی تلفنی-نوعی تاکسی که تلفنی درخواست می شود

آلا گارسون(اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران)

 

برای کسی تره خرد نکردن-از کسی حساب نبردن-به کسی اهمیت ندادن-برای کسی اعتبار قائل نشدن

به خشت افتادن-متولد شدن-به دنیا آمدن

دست باف-بافته با دست

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)

حرف به حرف کردن-موضوع گفت و گو را عوض کردن

دست به یکی کردن-همدست شدن-متحد شدن

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

باز شدن مچ-لو رفتن دروغ

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

اهل کاری بودن-وارد بودن در کاری

پیش کسوت-کسی که سابقه اش بیش تر از دیگران است

زانویی-زانو

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند

روز بد نبینی-امیدوارم به سرت نیاید

حالی شدن-فهمیدن-درک کردن

حال کسی را گرفتن-کسی را ناراحت کردن-شادی کسی را به هم زدن
چرخ زدن-گردش کردن-به عنوان تفریح یا تماشا حرکت کردن

خود یا چیزی را با افاده به دیگری نمودن

دو قورت و نیمش باقی بودن-با وجود بهره بردن فراوان هنوز ناسپاس بودن

آب مریم-شیره‌ی انگور-عصمت و طهارت
بند-ریسمان-طناب-رشته

چین و چوروک-چین و شکن

پیزی-مقعد-نیروی مقاومت و پشتکار
خشتک نشور-آدم پست و بی ارزش

از زبان افتادن-لال شدن

حلبی-کنایه ازجنس آهنی کم مقاومت

بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

پشه کوره-پشه ی ریز

چار دستی-قمار چهار نفری

حمله ور شدن-یورش بردن

پس خور-آن که بازمانده ی غذای دیگران را می خورد

بد مصب-بد مذهب-لاکردار-بی مروت

تر کردن لب-چیزی آشامیدن-به یک اشاره ترتیب کاری را دادن-حرف زدن

خاله خواب رفته-آدم شل و بی حال و وارفته

از راه نامشروع ) به پول و ثروت رسیدن

 

خیلی آب خوردن-گران تمام شدن-هزینه ی سنگین داشتن

چُل کلید-جام درویشان

پس دادن-خریده ای را به فروشنده باز گردانیدن-باز دادن چیزی که گرفته اند

زده دار-دارای لکه یا خراش و آسیب

بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا

تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی)

تندی-بلافاصله-به سرعت-مانند : تندی رفت

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

آغبانو-لقبی برای زنان محتشم و بزرگ

دست علی به همراه-علی یارت باد
از خر شیطان پایین آمدن-از لجاجت دست برداشتن-از تصمیم نادرستی منصرف شدن
حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

دق دل-دلخوری-کینه-دشمنی

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن

تر تری-کسی که اسهال گرفته است
چرچر کردن-از ثروت بادآورده ای روزگار گذراندن

درز و دوز-شکافتن و دوختن-راست و ریس کردن کار

حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن

آب (ها) از آسیاب افتادن(فرو نشستن هیاهو، از یاد رفتن ماجرا)

آجیل دادن(رشوه دادن، حق و حساب دادن)

چِککی-فوری-به سرعت

پیچ خوردن-در خلاف جهت-حرکت کردن-پیچانده شدن استخوان

 

پاپی چیزی بودن-چیزی را دنبال کردن-به چیزی محل گذاشتن
بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن

زیر لبی-زیر زبانی

باز و بسته ی امام هشتم بودن-نیروی و قدرت خود را مدیون نظر مساعد امام هشتم بودن

از چشم کسی برق پریدن(شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد)
از بن گوش(کمال بندگی و خدمتکاری)

خوش لباس-نگا. خوش پوش

تحفه ی نطنز-چیز نفیس و با ارزش

رسیدگی کردن-سرکشی و وارسی کردن

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن

ریشه داشتن-سابقه ی خوب داشتن-محکم بودن

آب بردار(دوپهلو، کنایه‌آمیز)

خاکی-فروتن و متواضع

ارباب حجت-اهل منطق
خواب به خواب شدن-خواب از سر پریدن-بدخواب شدن
پا بر جا کردن-اثبات-مستحکم کردن
تو حساب بودن-وارد بودن-به مسائل آگاه بودن

آمپر کسی بالا رفتن-از کوره در رفتن

زبان گزه رفتن-زبان گزیدن-لب به دندان گرفتن

 

چله گرفتن-نگا. چله داری کردن

پیش و پس کار را نگاه کردن-جوانب کار را سنجیدن

اگر و مگر کردن(شرط و بهانه آوردن)

 

حال نداشتن-مریض بودن-بی حال بودن

ادا اطوار-پیچ و تاب و حرکات غیرطبیعی بدن برای جلب توجه
زیر پِل کسی را زدن-کسی را راندن و دور کردن
از آب گل آلود ماهی گرفتن(از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن)

پا منبری-شاگرد روضه خوان
انگشت خوردن-افسوس خوردن-پشیمان بودن
 

 

دیر به دیر-هر از گاهی-هر از چندی-دیر دیر

اِرا-هنگامی که کسی نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد به چرایی پاسخ دهد آن را به طنز می‌گوید

به کسی رو دست زدن-به کسی حقه زدن-کسی را فریب دادن

 

باد آورده-مفت و رایگان-آنچه که بدون زحمت بدست آید
 

داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

با یک دست چند هندوانه برداشتن-در آن واحد چند کار انجام دادن

اَجق وَجق(چیزی با رنگ‌های تند و زننده، دارای ترکیب ناهماهنگ)
چریدن-راه افتادن کار و کاسبی

ترکمون زدن یا کردن-دست به آب رساندن-ناشیانه کاری را انجام دادن-زاییدن

بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

 

 

چشم انتظار-منتظر-چشم به راه

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین

ریش کسی سر بالا رفتن-به مرگ نزدیک بودن کسی

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

تیر کشیدن-درد کردن عضوی از بدن

پشم ریختن-از میان رفتن توانایی و مقام

بله قربان گو-چاپلوس-متملق

چینه کشیدن-ساختن دیوار گلی
چرخی-کبوتری که در آسمان معلق می زند-کسی که روی چرخ و گاری چیزی می فروشد

به هم زدن-قطع رابطه کردن

آب شدن و به زمین فرو رفتن(دود شدن و به آسمان رفتن)
خاک به دهنم-زبانم لال
از کیسه شدن(هدر شدن، ضرر کردن)

جای سفت-وضعیت سخت

بزن-شجاع-دلاور-اهل دعوا و مرافعه

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

چنگک-قلاب آهنی نوک تیز

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

 

 

آویزان کسی شدن(طفیلی کسی شدن)

بد عنق-کج خلق-بد اخلاق

 

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

چراغ دستی-چراغ قابل حمل با دست

زُل-خیره
آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)
تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

 
برگشتن ورق-دگرگون شدن اوضاع-تغییر کردن حال و احوال

رومیزی-منسوب به میز

چَرس-حشیش-گرد-بنگ

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

جیغ زدن-فریاد کشیدن-داد زدن

زهره و زنبل کسی را ترکاندن-سخت ترساندن

راست شدن-رو به راه شدن

چشم خوردن-نظر خوردن

باج به شغال دادن-به شخصی پست رشوه دادن
پر رو-بی شرم-وقیح-دریده

اجل‌برگشته-کسی که مرگ به‌سراغش آمده
چرت کسی پاره شدن-ناگهان از خواب پریدن
خوش انصاف-با انصاف-منصف

اول چلچلی(تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی))

 

آسمان به ابرو پوشیدن(پنهان ساختن امر آشکار)

 

تخم لق شکستن-فرصت دادن-رو دادن-کسی را به طمع انداختن

دستمال کاغذی-قطعات کوچک کاغد که به جای دستمال پارچه ای به کار می برند
از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن(در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند)

اوستا چسک(فضول و مزاحم، سرخر)

پینه کردن- پینه بستن

آب به آب شدن-تغییر آب و هوا دادن-بهبود یافتن به سبب سفر

از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

چندش شدن-حالت چندش دست دادن

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

چشم و ابرو-زیبایی چهره

بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن

اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

به لعنت خدا نیارزیدن-دارای هیچ ارزشی نبودن-به هیچ نیارزیدن-مفت نیارزیدن

 

 

بَهمان-فلان

از دست دادن-گم کردن

آش دهن سوزی نبودن-زیاد جالب نبودن-اهمیت زیادی نداشتن

دزدیدن قد-خود را برای دیده نشدن خم کردن

 

خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

بی گدار به آب زدن-نسنجیده به کاری اقدام کردن-بی احتیاطی کردن

خرد و خمیر شدن-بسیار خسته شدن-له و لورده شدن

زیر پوست کسی آب رفتن-چاق شدن-ثروتمند شدن

بی چیز-تهی دست-فقیر

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن(به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن)

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت
رقص شتری-رقصی که از روی قاعده نباشد-حرکات نابهنجار

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

داش-لوطی-مشدی

پیش کسوت-کسی که سابقه اش بیش تر از دیگران است

اهل محل-همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند
 

آفتاب از مغرب درآمدن(روز قیامت، رویدادی شگرف پیش آمدن)

دستمال به دست بودن-چاپلوس بودن-متملق بودن

آقام که شما باشید(خدمت شما عرض کنم)

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند

حلال کردن-از تقصیر کسی گذشتن-طلبی را به کسی بخشیدن
از گردۀ کسی کار کشیدن-کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن

چسی درکن-آدم پر مدعا

به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن

اسباب زحمت-کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود

رو شویی-ظرف یا دستگاهی که برای شستن دست و صورت نصب می کنند

تمام و کمال-کامل-به تمامی

آلنگ دولنگ-چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند

چل ستون-شبستان مسجد
دست به دامان کسی شدن-به کسی پناه آوردن-به کسی متوسل شدن
آبِ سیاه(نیمه کوری)

زغنبود-کوفت-زهرمار-خفه شو!

بی پیر-آدم بد و تربیت نشده-چیز سخت-کار دشوار

توالت رفتن-به دستشویی رفتن

تنگاب آمدن-به جان آمدن

پر و پاچه-پا-پاچه

از دور دستی برآتش داشتن-آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن

توان هماوردی با کسی را داشتن

خلاص کردن-تمام کردن-کشتن

چغلی کردن-شکایت کردن
دیوانه بازی-انجام کارهای ابلهانه و نابخردانه

دک کردن-از سر وا کردن

آب رفتن(بی‌اعتبار شدن، کوچک شدن)

از راه به‌در بردن-فریب دادن-اغوا کردن
چراغ باران-چراغانی

از خواب پریدن(بیدارشدن ناگهانی از خواب)

خرابی کردن-نگا. خرابی بالا آوردن

ترکیدن بغض- بغض کسی ترکیدن
تسمه از گرده ی کسی کشیدن-کسی را به سود خود بی رحمانه به کار واداشتن

 

جان دادن برای چیزی-برای چیزی سخت مناسب بودن

پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن

خاک تو سری کردن-نزدیکی کردن زن با شوهر

خر پول-دارای پول زیاد-تروتمند

ریش چیزی درآمدن-کهنه و منسوخ شدن

 

آفت(زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز)

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن
چشم گود شدن-لاغر شدن

 

 

 

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

 

ارزیاب(کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند)

به گند کشیدن-جایی یا کاری را خراب کردن-به لجن کشیدن-بی اعتبار کردن

ادا اصول(ادا اطوار)

تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل
پیاده بودن در کاری-در کاری ناشی و بی تجربه بودن
ادب شدن(فهمیدن، با تنبیه عاقل شدن، تجربه آموختن، آدم شدن)

رو به راه-آماده-مهیا-منظم

آدم سر به راه(شخص خوب و نجیب، کسی که مزاحم دیگران نیست)

باب شدن-معمول و رایج شدن

پدر کسی در آمدن-بسیار اذیت شدن-دخل کسی آمدن

اخ و پیف کردن-اظهار ناراحتی کردن از بوی بد-منظره‌ی بد یا غذای بد

آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)

 

باد زدن-با ایجاد جریان هوا خنکی یا اشتعال پدید آوردن

دُرافشانی کردن-مشتی یاوه به هم بافتن

داماد سرخانه-دامادی که در خانه ی پدر زن زندگی می کند

آهوی خاور(آفتاب)

بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند

خشتک کسی را سر او کشیدن-نگا. خشتک کسی را پاره کردن

 
اسرار مگو-حرف‌های ناگفتنی

چرک کردن-عفونت کردن زخم

چاق بودن دماغ کسی-سالم و سرحال بودن

پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن

اهل محل(همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند)
ادا اطوار(پیچ و تاب و حرکات غیرطبیعی بدن برای جلب توجه)

تبریک گفتن-خجسته باد گفتن-دعای برکت کردن

خشت مالیدن-چاخان کردن-لاف زدن

چتوَل-یک چهارم

اوت بودن-بی‌خبر بودن-از مرحله پرت بودن

دستک دمبک-بهانه-دستاویز-پاپوش

پِت پِت-بالا و پایین رفتن شعله ی چراغ

دستم به دامنت-به یاری ات سخت نیاز دارم

چار چنگولی-سفت و محکم-با دست ها و پا ها

از جا در رفتن(کنترل خود را ناگهان از دست دادن، ناگهان خشمگین شدن)
پرت و پلا-تار و مار-پراکنده-بی معنی-مزخرف
زبان درازی-گستاخی در سخن گفتن-عمل آدم زبان دراز

پول و پله-پول
تردستی-مهارت-شعبده بازی

حال آوردن جگر-بریدن صفرای جگر با چیزهای ترش مزه

دوره ی آخرالزمان-روزگار آشفته و پر ظلم و فساد

خوش خرید-کسی که چانه نمی زند و نقد معامله می کند

 

ادا اطوار(پیچ و تاب و حرکات غیرطبیعی بدن برای جلب توجه)

زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

 
حجله بستن-به پا کردن و آراستن حجله

رفتن بالای منبر برای کسی-پشت سر کسی بد و بیراه گفتن-غیبت کردن

حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

چای صافی-نگا. چای صاف کن

زهره ی کسی را آب کردن-سخت ترساندن

 
زن مرده-مردی که زنش درگذشته است

 
حرص گرفتن-ناراحت شدن-لج کردن

حمله کردن-یورش بردن

بنا کردن-شروع کردن

 
جُربزه-قدرت-توانایی

جیغ جیغو-اهل داد و فریاد-پر سر و صدا

از دور دستی برآتش داشتن(آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن)
جیک-صدا-آواز

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

 

 

 

انگشت عسلی به‌دیوار کشیدن-هنگامه بر پا کردن-مردم را متوجه‌ی جایی کردن

جاگرم کردن-در جایی ماندن

آکله فرنگی-سیفلیس