تأثیر هیپنوتیزم و تمرین بدنی بر اکتساب و یادداری مهارت یک خم …

الف) دور ریختن احساس‌های ناخوشایند مربوط به تجارب آسیب‌زای گذشته؛ بدون شک هر فردی به خصوص ورزشکار داری تجارب تلخ و شیرینی است. متاسفانه تجارب شیرین به راحتی از ذهن ورزشکار محو می‌شود،
ولی تجارب تلخ مدت‌ها در ذهن او باقی می‌ماند. هیپنوتیزم کننده سعی می‌کند ضمن یادآوری تجارب شیرین و موفق گذشته، صحنه‌های تلخ و آزار دهنده گذشته را که ورزشکار را در اجرای مسابقه آینده آزار می‌دهد، از ذهن او محو نماید.
ب) توانایی بیشتر کنترل برانگیختگی در طول مسابقه، برانگیختگی عبارت است از تحریک عمومی فیزیولوژی و روانشناختی ارگانیزم که در یک پیوستار از خواب عمیق تا حداکثر تهیج را در بر می‌گیرد. به عبارتی یک حالت فعال سازی در موجود زنده است. برای این که عملکرد به حداکثر برسد، سطح مطلوبی از برانگیختگی لازم است. سطوح برانگیختگی در بین افراد، در موقعیت‌های متفاوت و متناسب با نوع فعالیت فرق می‌کند. یکی از دلایل بر انگیختگی، اضطراب است. سطوح برانگیختگی متوسط، دارای بالاترین عملکرد خواهد بود. هر چه سطح برانگیختگی زیاد یا کم باشد باعث عملکرد ضعیف‌تر خواهد شد. بنابراین برانگیختگی ورزشکار را می‌توان با هیپنوتیزم کنترل کرد. به عبارتی اگر ورزشکار دارای برانگیختگی زیاد یا کم است با تلقینات خاص می‌توان سطح برانگیختگی او را تغییر داد و به ناحیه مطلوب که بالاترین عملکردرا داشته باشد منتقل نمود. مثلاً اگر سطح برانگیختگی ورزشکار اندک است و یا خود را ناتوان انجام مهارت تصور می‌کند، با تلقین خاص انگیزشی و اعتماد سازی می‌توان سطح برانگیختگی بیش از حد برخوردار است طوری که به وحشت‌زدگی منجر شده، با استفاده از تکنیک آرام سازی هیپنوتیزم باید سطح برانگیختگی او را کاهش داد و محدوده‌ی مطلوب برانگیختگی هدایت نمود.
ج) تقویت یادآوری موفقیت‌های گذشته برای افزایش اعتماد به نفس همان‌طور که قبلاً گفته شده با تلقینات اعتماد سازی و با مبنا قرار دادن تجربیات موفق گذشته، می‌توان ورزشکار را به اوج عملکرد کمک نمود. تجربه مجدد یک اجرای موفق شاید بهترین روش برقراری تداعی احساس اوج عملکرد از نطر بدنی باشد.
وقتی شما بدنتان را برای هدف خاصی برنامه ریزی می‌کنید. بهتر است از نظر ذهنی نیز برای اجرای بعدی یا بهتر اجراهای قبلی آماده شوید (سهرابی ۱۳۸۹).
جیمی بی بارکر و مارک وی جونز (۲۰۰۵) در یک مطالعه موردی بر روی یک زن جودو کار ملی انگلیس که به دلیل مشکلات شخصی اعتماد به نفس و خودکارآمدی ورزشی خود را از دست داده بود، تأثیر یک برنامه هیپنوتیزمی را مورد برسی قرار دادند. این ورزشکار که تقریباً فاقد اعتماد به نفس بود، پس از ۸ جلسه هیپنوتیزم گزارش داد که برنامه هیپنوتیزم منجر به افزایش بر اعتماد به نفس خود باوری در طول تمرین و مسابقه شده است.
سهرابی (۱۳۸۹) در یک تحقیق موردی بر روی شمشیر بازان حرفه‌ای برای افزایش اعتماد به نفس یک برنامه هیپنوتیزمی ۸ جلسه‌ای انجام داد که نتیجه نشان داد این برنامه باعث افزایش اعتماد به نفس ورزشکار شده است.
د) بی حسی برای کاهش درد ناشی از صدمات ورزشی: یکی از کاربردهای بسیار مهم و قابل اجرا برای هیپنوتیزم، تلقینات بی‌دردی است. تحت هیپنوتیزم می‌توان ورزشکاری را که از یک آسیب دیدگی و یا درد در ناحیه‌ای از بدن رنج می‌برد، درمان نمود. البته بی‌دردی زمانی مؤثر خواهد بود که آسیب وارده به ورزشکار خیلی جدی و خطرناک نباشد.
ه) افزایش توانایی باریک کردن توجه و تمرکز بر علایم محیطی مهم جیمز (۱۸۹۰) توجه را چنین تعریف کرده است: توجه عبارت است از تسخیر ذهن به شکل واضح و روشن، به طوری که فرد به منظور سر و کار داشتن با بعضی از چیزها بتواند از بعضی چیزهایی دیگر چشم پوشی نماید. توجه، فرآیندی را توصیف می‌نماید که به موجب آن فرد از حواس خود به منظور دریافت جهان خارج استفاده نماید. افراد ظرفیت محدودی برای پردازش اطلاعات دریافتی از محیط با توجه کردن دارند. مفهوم توجه به قابلیت پردازش اطلاعات مربوط می‌شود. این قابلیت‌ها، محدودیت‌های را در عملکرد ماهرانه انسان می‌کنند. وقتی یک قهرمان برانگیخته می‌شود چه اتفاقاتی در حوزه توجه از منظر جهت به دو دسته بیرونی و درونی تقسیم می‌شود. ورزشکاران از هر دو نوع توجه در ورزش استفاده می‌کنند. معمولاً در مراحل اولیه یا به عبارتی، ورزشکاران مبتدی بیشتر از توجه درونی استفاده می‌نمایند در حالی که در مراحل پیشرفته یا ورزشکاران زبده از توجه بیرونی سود می‌برند. امروزه تحقیقات زیادی در این زمینه که کدام نوع توجه برای بهبود عملکرد مطلوب‌تر خواهد بود صورت گرفته است و بسیاری از آن‌ها توجه بیرونی را مناسب‌تر دانسته‌اند. لذا به کمک هیپنوتیزم می‌توان توجه فرد را به بخش‌های خاصی از مهارت یا محیط معطوف داشت و از این مزیت توجه بیرونی سود بیشتری برد. از منظر فراخنا، توجه را می‌توان به باریک و پهن تقسیم نمود. منظور از توجه باریک، محدود کردن حوزه توجه می‌باشد. به عبارتی تمرکز روی یک جنبه از محیط یا مهارت در هنگام مسابقه محرک‌های مختلفی اعم از سر و صدا، راهنمایی و بازخورد مربی، حرکات حریف و غیره به طور همزمان حاضر شود و ورزشکاران گاهی دچار سردرگمی می‌شوند. در این هنگام به کمک هیپنوتیزم می‌توان تلقین کرد که در زمان خاصی یا به طور کلی در هنگام بازی به یک هدف خاص توجه نماید. وقتی ورزشکار بیش از حد برانگیخته می‌شود، حوزه درد او بسیار محدود شده بنابراین در ورزش‌ه
ایی که نیاز به توجه وسیع دارد، این ورزشکار دچار مشکل خواهد شد. از طرفی ورزشکاری که دارای برانگیختگی بسبار اندک هم باشد ممکن است به جنبه‌های مهم و خاص مهارت و بازی توجه ننماید. ولی ورزشکاری که میزان متوسط برانگیخته شده است که برای بسیاری از ورزشکاران در رشته‌های مختلف این نوع برانگیختگی مطلوب در نظر گرفته می‌شود، حوزه توجه او مطلوب و به اندازۀ مورد نیاز خواهد بود. کانونی کردن توجه نقش اساسی در عملکرد بازی می‌کند (نیدفر ۱۹۷۷) بنابراین از طریق هیپنوتیزم می‌توان جهت فراخنای توجه ورزشکار را تغییر داد. به عبارتی اگر ورزشکار در شرایط خاص نیاز به توجه باریک و برعکس توجه وسیع دارد، باید قادر باشد در هر زمان توجهش را تحت کنترل خود در آورده و تغییر دهد.
و) افزایش انرژی: هیپنوتیزم می‌تواند به دو روش در افزایش و تأمین انرژی کمک نماید. اول با افزایش مقدار انرژی در هنگام آزاد سازی، دوم با ترکیب تمام عضلات مربوط به آزاد سازی انرژی (سهرابی ۱۳۸۹).
تصویر سازی هیپنوتیزمی:
تصویر سازی هیپنوتیزمی همراه با آرمیدگی صورت می‌گیرد. یعنی ورزشکار در یک مکان آرام و یا راحت قرار می‌گیرد و با توجه به هدفی که دارد مثلاً مرور تکنیک‌ها، انجام یک مسابقه، اصلاح مهارت. غیره مدتی نسبتاً طولانی به تصویر سازی بپردازد (سهرابی ۱۳۸۹).
جمع بندی کلی:
به طور کلی، تحقیقات نشان داده‌اند که هیپنوتیزم باعث افزایش عملکرد می‌شود، زیرا افراد هیپنوتیزم شده دارای تمرکز و حواس پرتی کمتری هستند. تصویر سازی و آرام سازی، مهارت‌های اولیه‌ای هستند که پایه‌ی عملکرد بهینه می‌باشند(هاردی و گلد۱۹۹۶) . روانشناسان معتقدند که تصویر سازی و آرام سازی با یکدیگر ترکیب شوند اثرات مطلوب‌تری بر عملکرد خواهند داشت. استفاده از هیپنوتیزم در مهارت‌های ورزشی که تلفیقی از تصویر سازی و آرام سازی با عمق و خلسه بیشتری نسبت به تصویر سازی می‌باشد اثرات مطلوب‌تری خواهد داشت. از آنجا که مهارت یک خم کشتی با میان کوب گارد موافق از مهارت‌های پیچیده می‌باشد که یک مهارت ادراکی حرکتی است که علاوه بر شناخت و تسلط کامل نیاز به اعتماد به نفس بالایی احتیاج دارد مربی برای ساختن یک الگوی حرکتی در ذهن ورزشکار و حفظ آن استفاده از هیپنوتیزم ضروری به نظر می‌رسد. هیپنوتیزم ورزشی، برای ایجاد انگیزش و اعتماد به نفس، تنظیم برانگیختگی، افزایش کارایی جسمی و کنترل درد و بسیاری از موارد دیگر می‌تواند به کار رود.هیپنوتیزوز ورزشی،ضمن به کارگیری تکنیک‌های هیپنوتیزمی در جهت آماده سازی ورزشکاران،تکنیک قدرتمند خود هیپنوتیزم را به آنان می‌آموزد تمام آنچه توسط هیپنوتیزم در ذهن ناخودآگاه کاشته می‌شود،برای همیشه ثابت و پایدار در اعماق ذهن جایگزین شود. هیپنوتیزم ورزشی، روشی است مؤثر و قدرتمند که به ورزشکار این امکان را می‌دهد تا کنترل جسم و روان خویش را بهتر در دست گیرد و با کاهش اثر عوامل روانشناختی و فیزیولوژی، از بیشترین کارایی دهنی و جسمی خود استفاده کند و به موفقیت‌های ورزشی نائل شود .
ساندرز(۱۹۶۷)معتقد است هیپنوتیزم،تصویرسازی بینایی را تسهیل می‌نماید.هوارد و ریردون(۱۹۸۶)به بررسی اثر ترکیب هیپنوتیزم و تمرین ذهنی بر خود انگاره،کاهش اضطراب،رشد عضلانی و عملکرد عصبی-عضلانی پرداختند. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که آزمود‌هایی که از ترکیب هر دو استفاده کرده بودند،پیشرفت قابل ملاحظه‌ای نسبت به آزمود‌هایی داشتند که فقط به تمرین ذهنی پرداختند.کرنز (۱۹۸۴)،پرسمن(۱۹۷۹)از تکنیک‌های هیپنوتیزم برای تسهیل کنترل اضطراب ورزشکاران در سطوح مختلف مهارتی استفاده کردند.کرنز،گودین و ادوارز (۱۹۸۶)اثر هیپنوتیزم را بر اضطراب حالتی ورزشکاران دانشگاهی در طول اجرای تکلیف تعقیب سنج گردان را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که گروه هیپنوتیزم در مقایسه با گروه کنترل سطح پایین‌تری از اضطراب را تجربه کردند ولی عملکرد دو گروه تفاوتی نداشت.
واسکوز در تحقیقی که روی بازیکنان بسکتبال انجام داد.نشان داد گروه که مداخله گر هیپنوتیزمی دریافت کرده بود نتایج بهتری در امتیازات دریبل،دفاع کردن و پرش سه گام در پایان جلسات بدست آوردند.
سیمون جنکینز(۲۰۰۹) در تحقیقی که مداخله هیپنوتیزم را بر روی گلف بازها انجام داده بود دریافت که هیپنوتیزم بر روی مهارت‌های شناختی مانند تجسم و تفکر مثبت همراه با کنترل ذهن مؤثر است که این خود باعث بهبود عملکرد بازیکنان گلف شده است.
الکس و آدام لگلسیا (۲۰۱۱) در تحقیق تحت عنوان هیپنوتیزم بالینی بر روی بازیکنان بیسبال افزایش بهبود درد ناشی از تمرین،نشان دادند که هیپنوتیزم بر عملکرد تأثیر مثبت دارد و در کاهش درد ناشی از صدمات ورزشی در طول تمرین و مسابقه اثر گذار بوده است.
در مقابل تعدادی از محققان استفاده از هیپنوتیزم را در ورزش بی تأثیر می‌دانند.شاید یکی از عمده ترین دلیل آنها،عدم انگیزه کافی در تحقیقات تجربی بوده است.دلیل دیگر قابلیت هیپنوتیزم پذیری آزمودنی‌ها برای اجرای تکلیف است .آزمودنی‌های تحقیقات تجربی از نظر قابلیت‌ها در حداقل بودند.در همین رابطه المان(۱۹۸۳)پیشنهاد کرد که هیپنوتیزم احتمالاٌ عملکرد قدرتی غیر ورزشکاران و عملکرد استقامتی ورزشکاران را بیشتر بهبود می‌بخشد. چون ورزشکاران می‌دانند که از طریق تمرین چگونه به حداکثر انقباض عضلانی می‌رسند ،بنابراین اثر هیپنوتیزم به حداقل خواهد رسید.ولی در مورد استقامت،چون ورزشکاران است
قامتی باید مدت طولانی به انجام یک فعالیت یکنواخت بپردازند و از طرفی خستگی روحی و جسمی، آن‌ها را از فعالیت باز می‌دارد ،بنابراین تلقیناتی که توجه را از تکلیف دور نماید مؤثر خواهد بود.
فصل سوم
روش تحقیق
در این فصل به بررسی روش تحقیق، جامعه و نمونه آماری،ابزاز اندازهگیری و محدودیت‌های تحقیق پرداخته می‌شود.
روش تحقیق:
هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان تأثیر هیپنوتیزم بر اجرا و یادگیری اکتساب و یادداری مهارت یک خم کشتی با میان کوب گارد موافق که به شیوه میدانی انجام گردید. با توجه به هدف تعیین شده ، این پژوهش از نوع نیمه تجربی بوده است. در این روش طرح پیش آزمون و پس آزمون با سه گروه آزمایشی
بدون گروه کنترل(چون تاثیر هیپنوتیزم مد نظر است میتوان تمرین بدنی را گروه کنترل نیز در نظر گرفت) به اجرا در آمده است .
جامعه آماری :
جامعه آماری این پژوهش از دانشجویان تربیت بدنی دانشگاه امام رضا (ع) که سن آنها بین ۲۲ تا ۳۰ بود و در نیمسال تحصیلی اول سال ۹۳ بودند. برای انتخاب نمونه آماری از تمامی دانشجویان در خواست همکاری شد و از دانشجویانی که علاقهمند به شرکت در این پژوهش بودند و از نظر ساعات تعیین شده در هفته مشکلی نداشتند ۷۰ نفر انتخاب شدند. بعد از انتخاب افراد ، از آن‌ها خواسته شد تا پرسشنامه تصویر سازی حرکتی را تکمیل نمایند. ۴۵ نفر از دانشجویانی که قابلیت تصویرسازی بالایی برخوردار بودند را در سه گروه آزمایشی به صورت تصادفی قرار گرفتند.
در گروه ۱ آزمودنی‌ها تحت القای هیپنوتیزمی به مدت ۳۰ دقیقه قرار گرفتند که در این القاء هیپنوتیزور مهارت یک خم کشتی را برای افراد توضیح داده و به آن ها القاء کرد. در گروه دوم آزمودنی به مدت ۳۰ دقیقه فعالیت جسمانی انجام دادند فعالیت جسمانی افراد مهارت یک خم کشتی بود که این مهارت را تکرار کردند و در گروه سوم به مدت ۱۵ دقیقه تحت القای هیپنوتیزمی و ۱۵ دقیقه فعالیت جسمانی(مهارت یک خم کشتی) قرار گرفتند.
متغیرهای تحقیق:
متغیرهای مستقل: تمرین هیپنوتیزم،تمرین بدنی
متغیرهای وابسته: نمره آزمون عملکرد و یادداری
ابزار مورد استفاده
برای تعیین سطح توانایی تصویر سازی آزمودنی‌ها، از نسخه فارسی پرسشنامه تجدید نظر شده تصویرسازی حرکت (MIQ-R) هال و مارتین ۱۹۹۷ استفاده شده. پایایی و روایی این پرسشنامه در داخل کشور توسط سهرابی و همکاران (۱۳۸۹) مورد ارزیابی قرار گرفته است(ثبات درون۷۳/۰وپایایی۷۷/۰)
آزمون مهارت یک خم کشتی با میان کوب گارد موافق در کتاب آزمون‌های سنجش آمادگی جسمانی،مهارتی و روانی ورزشکاران نخبه رشته های مختلف (قرخانلو ۱۳۹۰) دیگر ابزار این تحقیق می باشد.
این آزمون مهارت یک خم کشتی با میان کوب گارد موافق را به پنج مرحله تقسیم کرده است و در هر مرحله اگر فرد انرا کامل انجام دهد ۲ نمره و اگر به صورت نسبی انجام دهد ۱ نمره و اگر انجام ندهد امتیازی کسب نخواهد کرد.
روش اجرا
در اولین جلسه مربی مهارت یک خم کشتی را به همه شرکت کنندگان در سه گروه آموزش داد و از شرکت کنندگان خواسته شد تا تلاش خود را در حین اجرای آزمون انجام دهند از آزمودنی‌ها خواسته شد که مهارت یک خم کشتی را انجام دهندو با استفاده از آزمون مهارت یک خم کشتی نمره داده و نمرات هر آزمودنی ثبت شد.بعد از انجام پیش آزمون به گروه آزمایشی هیپنوتیزمی در ۷ جلسه ۳۰ دقیقه‌ای توسط مربی متخصص درحالت خلسه هیپنوتیزمی در زمینه‌های تکنیک ورزشی و اجرای بهتر تکنیک داده شد و در گروه آزمایشی تمرین عملی به مدت ۳۰ دقیقه مهارت یک خم کشتی را در ۷ جلسه انجام دادند و به تمرین پرداختند.در گروه سوم ۱۵ دقیقه خلسه هیپنوتیزمی در ابتدای جلسه انجام دادند که تلقینات همانند گروه هیپنوتیزمی بود و بعد از آن ۱۵ دقیقه به فعالیت جسمانی که همان مهارت یک خم کشتی بود پرداختند.بعد از آخرین جلسه تمرینی از همه شرکت کنندها آزمون اکتساب و ۴۸ ساعت بعد آزمون یادداری به عمل آمد.
وضوح تصویر سازی این آزمودنی‌ها از طریق پرسشنامه (MIQ-R)همگن شد.و در این تحقیق یادگیری آزمودنی‌ها از طریق پیش آزمون پس آزمون مورد سنجش قرار گرفت.
محدودیت های پژوهش:
-کنترل میزان اشتیاق و علاقه شرکت کنندگان حین تمرین عملی علی رغم گزینش اولیه برای محقق مقدور نبود.
-عدم کنترل خصوصیات محیطی مانند تغذیه ،فعالیت روزمره،استراحت،وضعیت اجتماعی،اقتصادی ،بهداشتی برای محقق مقدور نبود.
-احتمال تمرین ذهنی برخی از آزمودنی‌ها خارج از چارچوب تمرین برای محقق مقدور نبود.
-اطمینان از فرو رفتن هر فرد به خلسه هیپنوتیزمی چون به صورت گروهی هیپنوتیزم انجام گرفت
-بررسی حالات و خلقیات افراد در هر جلسه که می‌توانست در یادگیری و اجرای او تاُثیر گذار باشد تحت کنترل محقق نبود.
روش آماری